Nasza Loteria NaM - pasek na kartach artykułów

Walczyli przeciwko sobie, spoczęli w jednym grobie. Wiecie, gdzie w Wałbrzychu jest Pomnik Rycerski? ZDJĘCIA

Elżbieta Węgrzyn
Elżbieta Węgrzyn
fot. 2022 

W największym w Wałbrzychu kompleksie cmentarnym w Śródmieściu pomiędzy ul. Sikorskiego, Moniuszki i Przemysłową spoczywają zmarli wielu wyznań.
fot. 2022 W największym w Wałbrzychu kompleksie cmentarnym w Śródmieściu pomiędzy ul. Sikorskiego, Moniuszki i Przemysłową spoczywają zmarli wielu wyznań. Elżbieta Węgrzyn
W sierpniu 1866 roku w Pradze pokój zawarły walczące ze sobą Prusy i Austria. Relikt tej wojny możemy znaleźć w Wałbrzychu. Jest to tzw. Pomnik Rycerski. Co o nim wiadomo? Nieopodal niego jest też inny nietypowy monument będący przejawem pamięci o ofiarach wojen minionych wieków. Podpowiadamy, gdzie stoją Pomnik Rycerski oraz Pomnik Pamięci i Męczeństwa. Zobaczcie fotorelację. To wyjątkowe miejsca w mieście.

Spis treści

Cmentarz parafialny parafii św. Aniołów Stróżów - lokalizacja

W największym w Wałbrzychu kompleksie cmentarnym w Śródmieściu pomiędzy ul. Sikorskiego, Moniuszki i Przemysłową spoczywają zmarli wielu wyznań. Ich prochy spoczęły na cmentarzach:

To na tym ostatnim znajdziecie dwa ciekawe monumenty upamiętniające ofiary wojen minionych wieków.

Cmentarz parafialny parafii św. Aniołów Stróżów - mapa - jego kaplica cmentarna.

Cmentarz ten jest uważany za śródmiejski cmentarz katolicki. Zastąpił on likwidowany w XIX wieku wałbrzyski cmentarz "Na Piasku" gdzie początkowo chowano katolików. Co warto zauważyć, jego kaplicą cmentarną był Kościół Matki Bożej Bolesnej - najstarszy istniejący kościół Śródmieścia. O założeniu nowej nekropolii zdecydowano w latach 60. XIX wieku, kiedy Wałbrzych nie przeżył jeszcze skoku demograficznego związanego z przyspieszoną industrializacją i liczył sobie dopiero ok. 8 tys. mieszkańców.

Walczyli przeciwko sobie, spoczęli w jednym grobie. Wiecie gdzie w Wałbrzychu jest Pomnik Rycerski?
fot. 2022

To chyba jedyna pamiątka wojny prusko-austriackiej w Wałbrzychu. Konflikt ten rozegrał się latem 1866 roku, w wojnie wzięli udział antagoniści z sojusznikami w łącznej sile 1,2 mln. Ponad 100 tys. żołnierzy poniosło wówczas śmierć. Elżbieta Węgrzyn

Pochówki w miejscu dzisiejszego cmentarza położonego przy ul. Przemysłowej mogły się odbywać się wcześniej, jednak oficjalne otwarcie cmentarza gminy katolickiej odbyło się 1869 roku. Jeszcze przed tą datą miał powstać pierwszy zabytkowy pomnik tej nekropolii - relikt ofiar XIX-wiecznej wojny.

Pomnik Rycerski w Wałbrzychu - pamiątka wojny prusko-austriackiej

Na skrzyżowaniu dwóch głównych alei cmentarza, kilkadziesiąt metrów od kaplicy cmentarnej stoi surowy czworoboczny obelisk zwany Pomnikiem Rycerskim. To chyba jedyna pamiątka wojny prusko-austriackiej w Wałbrzychu. Konflikt ten rozegrał się latem 1866 roku, w wojnie wzięli udział antagoniści z sojusznikami w łącznej sile 1,2 mln. Ponad 100 tys. żołnierzy poniosło wówczas śmierć.

Walczyli przeciwko sobie, spoczęli w jednym grobie. Wiecie gdzie w Wałbrzychu jest Pomnik Rycerski?
fot. 2022Elżbieta Węgrzyn

Działania toczyły się w przeważającej mierze na terenie obecnych Czech, a najbliższa nas bitwa pod Burkatowem miała miejsce 28 czerwca. 23 sierpnia w Pradze podpisano trakt pokojowy, dzięki niemu swoją pozycję umocniły Prusy. Wojnę tę upamiętniano na terenie działań wojskowych, m.in. ozdobny obelisk z 1868 roku powstał pod Trutnowem. Wojna się skończyła, ale pozostało po niej wielu rannych i kalekich, cząstka z nich trafiła do wałbrzyskich lazaretów. Leczyło się ich tu prawie 1,6 tysiąca. Niestety 46 zmarło i 41 znalazło swoje miejsce spoczynku na kształtującym się nowym wówczas cmentarzu Wałbrzycha. Weterani tamtej wojny mieli wznieść zmarłym kolegom skromny pomnik, obelisk ten stanął w 1889 roku.

Pomnik Rycerski w Wałbrzychu - walczyli przeciw sobie, upamiętniono ich w jednym grobie

Na iglicy w górnej części pomnika znajduje się napis:

"W pełni poważania dla zmarłych tutaj w lazaretach, austriackich i pruskich kolegów z kampanii 1866, Wałbrzych 1889" ("Dem ehrenvollen Andenken der in den Lazarethen hier gestorbenen östereichischen und preußischen Kameraden aus dem Felzuge 1866 gewidmet vom Veteranen und Kriegerverein Waldenburg 1889").

Walczyli przeciwko sobie, spoczęli w jednym grobie. Wiecie gdzie w Wałbrzychu jest Pomnik Rycerski?
fot. 2022Elżbieta Węgrzyn

Niżej umieszczono skromną girlandę i dopisek

"Spokój duszy niszczy nienawiść" - "Der Seelen Friede hebt den Streit"

. To istotne i paradoksalne, bo pomnik upamiętnia zmarłych wskutek ran odniesionych podczas wojny jej uczestników stojących po obu stronach barykady.

  • 30 walczących po stronie austriackiej
  • i 11 po stronie pruskiej.

Z tyłu pomnika, na jego prostopadłościennej podstawie znajduje się ceramiczna tablica z listą zawierającą nazwiska zmarłych żołnierzy i ich przynależność do jednostek wojskowych. Na tej tablicy zawarto też dodatkowo napis -

"Ponieśli śmierć dla swej ojczyzny i spoczywają tutaj w pokoju zjednoczeni" - "Den Tod für ihr Vaterland starben und ruh’n hier in Frieden vereint".

Wśród nazwisk znajduje się sporo o polskim brzmieniu, np. kanonier Anton Lotocki, czy żołnierz Ignatz. Gronowolsky.

A. 30 Oesterreicher
1. Inf. Reg. Soldat Franz Görlich
2. Inf. Reg. Soldat Johann Ambras
3. Inf. Reg. Erzh. Carl Soldat Johann Konwiczka, Soldat Andreas Bazdil
13. Inf. Reg. Bamberg, Soldat Antonio Lazzarotto
23. Inf. Reg. Airoldi, Feldwebel Alexander Ortori, Zugfürer Josef Schwarz, Soldat Johann Skalla, Soldat Ignatz Gronowolsky, Soldat Georg Hinterser, Soldat Mladen Krschipogascin
24. Inf. Reg. Soldat Andreas Nikorowicz, Soldat Dimitro Nikorowicz
33. Inf. Reg. Soldat Franz Starsik
42. Inf. Reg. Soldat Wenzel Skarzier, Soldat Josef Haftstein
47. Inf. Reg. Soldat Vincenz Strohmaier, Soldat Eduard Loppitsch
57. Inf. Reg. Soldat Johann Parat
75. Inf. Reg. Corporal Josef Pajer, Soldat Anton Pepich
80. Inf. Reg. Soldat Valentino Fontonadetto Zanotto
12. Jäg. Bat. Jäger Peter Pelech
16. Jäg. Bat. Jäger Josef Gonsiur, Jäger Georg Karkoschka
4. Art. Reg. Kanonier Anton Lotocki
8. Art. Reg. Kanonier Stephan Viszolay, Soldat Andeas Duritz-unbekannt

Walczyli przeciwko sobie, spoczęli w jednym grobie. Wiecie gdzie w Wałbrzychu jest Pomnik Rycerski?
fot. 2017Elżbieta Węgrzyn

B. 11 Preußen
Kaiser Franz Garde Gren. Reg. N° 2
Grenadier Josef Obst, Grenadier Josef Urner, Garde Füs. Reg. Füsilier Förster, Gren. Reg. Kronpriz 1. Ostpr. N° 1 Grenadier Franz Hanel
1. Westpr. Gren. Reg. N° 6 Grenadier Josef Kirchner
1. Schles. Gren. Reg. N° 10 Grenadier Josef Dittfeld
1. Thür. Inf. Reg. N° 31 Musketier Johann Schaefer
7. Ostpr. Inf. Reg. N° 44 Füsilier Lorenz Paczkowsky
6. Brdb. Inf. Reg. N° 52 Musketier Wilhelm Augustin
3. Pos. Inf. Reg. N° 58 Musketier Mathäus Ouvczik

Dziś pomnik otaczają groby współczesne, a wojnę o prymat w Związku Niemieckim i jej wpływ na losy naszego regionu mało kto pamięta. Niestety też pomnik tej dawnej wojny niszczeje, wszak daje świadectwo tego jak śmierć zrównuje żołnierzy różniących się pochodzeniem, rangą i po której stronie barykady walczą. Ten niezwykły pomnik stawia czołom siłom natury od ponad 130 lat.

Walczyli przeciwko sobie, spoczęli w jednym grobie. Wiecie gdzie w Wałbrzychu jest Pomnik Rycerski?
fot. 2022Elżbieta Węgrzyn

Pomnik Pamięci i Męczeństwa w Wałbrzychu - wspomnienie ofiar II wojny światowej

Tuż przy wejściu kaplicy cmentarnej katolickiej nekropolii Śródmieścia wzniesiono i odsłonięto w 1946 roku Pomnik Pamięci i Męczeństwa. On z kolei upamiętnia ofiary drugiej wojny światowej, szczególnie zaś pamięcią tego monumentu objęte są ofiary obozów koncentracyjnych. Dla podkreślenia tej intencji w specjalnej wykonanej z kamienia urnie umieszczono prochy Pomordowanych w Oświęcimiu. Piętrowy pomnik zwieńczony krzyżem i cokołem z charakterystycznym motywem obozowych pasiaków.

Walczyli przeciwko sobie, spoczęli w jednym grobie. Wiecie gdzie w Wałbrzychu jest Pomnik Rycerski?
fot. 2022 Elżbieta Węgrzyn

Został on, wedle inskrypcji, ufundowany przez wałbrzyskich rzemieślników. Urnę po 2017 roku poddano konserwacji. W galerii zdjęć znajdziecie jej zdjęcia współczesne (po renowacji) oraz z roku 2017, poprzedzającego te działania.

Walczyli przeciwko sobie, spoczęli w jednym grobie. Wiecie gdzie w Wałbrzychu jest Pomnik Rycerski?
fot. 2022 Elżbieta Węgrzyn

Na opisywanym tu cmentarzu parafialnym swoją kwaterę mają również siostry zakonne z zakonu elżbietanek. Znajdziecie na nim wzruszającą inskrypcję:

"Opuściłyśmy wszystko. Ojca i matkę. Poszłyśmy za Tobą Panie".

Walczyli przeciwko sobie, spoczęli w jednym grobie. Wiecie gdzie w Wałbrzychu jest Pomnik Rycerski?
fot. 2022Elżbieta Węgrzyn

Nasz cykl - "Wiecie gdzie w Wałbrzychu...?"

Zakamarki wałbrzyskiego Śródmieścia i nie tylko...

fot. 2022 

W największym w Wałbrzychu kompleksie cmentarnym w Śródmieściu pomiędzy ul. Sikorskiego, Moniuszki i Przemysłową spoczywają zmarli wielu wyznań.

Walczyli przeciwko sobie, spoczęli w jednym grobie. Wiecie, ...

Polecamy szczególnie

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Krokusy w Tatrach. W tym roku bardzo szybko

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na bierutow.naszemiasto.pl Nasze Miasto