Nie zaszczepiła synka. Sąd zmusił ją do szczepienia i ukarał grzywną. Jakim prawem? Czy szczepienia dziecka są przymusowe?

W 2018 r. Wojewoda Pomorski nałożył na Dorotę B., mamę rocznego chłopca, grzywnę w wysokości 1000 zł. za niezaszczepienie dziecka. Kara miała na celu przymuszenie mamy do poddania dziecka szczepieniom ochronnym realizowanym w oparciu o obowiązujący Program Szczepień Ochronnych, tzw. kalendarz szczepień dziecka. Mama miała 2 miesiące na zapłacenie kary grzywny. Jednak nie zrobiła tego i napisała zażalenie do resortu zdrowia. Minister zdrowia utrzymał jednak w mocy postanowienie organu I instancji w sprawie grzywny w celu przymuszenia do szczepienia.

Kobieta złożyła więc skargę do sądu na postanowienie ministra zdrowia. Powoływała się na to, że w Polsce nie istnieje obowiązek poddania się szczepieniom ochronnym. Jednak w 2020 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę matki. Dorota B. złożyła więc skargę kasacyjną od wyroku sądu pierwszej instancji. Ta jednak przez Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) została uznana za bezpodstawną. 19 marca 2024 NSA wydał wyrok w tej sprawie:

NSA przyznał wprawdzie, że obowiązek szczepienia jest ingerencją w integralność fizyczną osoby i jako przymusowa interwencja medyczna wchodzi w zakres gwarancji prawa do poszanowania życia prywatnego, jednakże ustawowy nakaz szczepień i wynikające stąd sankcje administracyjne realizują ważne cele społeczne, to jest ochronę zdrowia publicznego i ochronę praw innych osób – poinformowało prawo.pl.

Teraz Naczelny Sąd Administracyjny opublikował pisemne uzasadnienie orzeczenia. Powołując się na wyroku Wielkiej Izby ETPCz z 8 kwietnia 2021 r., Vavřička i inni, 47621/13 NSA uzasadnia, że ustawowy nakaz szczepień i wynikające stąd sankcje administracyjne realizują ważne cele społeczne, to jest ochronę zdrowia publicznego i ochronę praw innych osób.

Wynikający z przepisów obowiązek poddania dziecka szczepieniu ochronnemu jest bezpośrednio wykonalny. Jego niedopełnienie aktualizuje obowiązek wszczęcia postępowania egzekucyjnego, którego rezultatem będzie przymusowe dochodzenie poddania dziecka szczepieniu ochronnemu – podkreślił sąd II instancji.

Szczepienia ochronne w Polsce realizowane zgodnie z kalendarzem szczepień dziecka są obowiązkowe i bezpłatne. Na rodzicach ciąży więc przymus zaszczepienia swoich dzieci. Jeśli tego nie wykonają czekają ich konsekwencje w postaci kar grzywny, nakazu szczepienia, a nawet dużo dalej idące następstwa.

Brak realizacji wykonania obowiązku szczepienia może powodować powstanie określonych konsekwencji prawnych wobec osoby uchylającej się od obowiązku (np. wymierzenie takiej osobie grzywny na podstawie odrębnych przepisów, przez właściwe organy zabezpieczające obowiązek wykonywania szczepień ochronnych) – czytamy na stronie Głównego Inspektoratu Sanitarnego.

Rzecznik Praw Pacjenta wskazuje, że w skrajnych sytuacjach rodzice mogą nawet stracić dzieci:

[...]rodzice mają obowiązek zadbać o wykonanie szczepień ochronnych u dzieci. Rodzicom, uchylającym się od tego obowiązku grożą wysokie kary finansowe, a także, w skrajnej sytuacji, możliwość ograniczenia praw rodzicielskich – czytamy na stronie Rzecznika Praw Pacjenta.

Szczepienia obowiązkowe są wykonywane za darmo i należą do nich szczepienia przeciwko:

• gruźlicy (BCG),
• błonicy, tężcowi, krztuścowi (DTP),
• polio (poliomyelitis) (IPV),
• odrze, śwince, różyczce (MMR),
• wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW typu B) (HBV),
• zakażeniom przeciwko Haemophilus influenzae typu B (Hib),
• rotawirusom (RV),
• pneumokokom (PCV).

Do szczepień zalecanych bezpłatnych należy szczepienie przeciw COVID-19 i ludzkiemu wirusowi brodawczaka (HPV). Natomiast szczepienia zalecane, czyli dodatkowe (takie jak np. przeciwko meningokokom czy ospie wietrznej) są płatne.